18 lutego 2022
Nie truję! Reaguję! czyli co robić, gdy spalane są odpady
Spalanie odpadów w domowych paleniskach to wykroczenie. Prawo w tej kwestii jednoznacznie definiuje, które organy i w jaki sposób powinny reagować na takie zgłoszenia. Niestety wiedza o tym nie należy do powszechnych. Co gorsze świadomość zagrożenia, jakie powoduje uwalnianie do atmosfery toksycznych związków wydzielanych w trakcie spalania śmieci w domowych piecach i kotłach jest zatrważająco niska. To o tyle dziwne, iż wyrzucanie śmieci np. do lasów bulwersuje opinię publiczną, natomiast dla spalania śmieci umiemy znaleźć usprawiedliwienie.
Powiedzmy to wprost – spalając śmieci trujemy nie tylko siebie, ale również postronnych, niewinnych ludzi, którzy nieświadomie wdychają rakotwórcze substancje. Ubóstwo energetyczne nie jest usprawiedliwieniem dla tego rodzaju działania, gdyż stanowi jedynie mały procent wszystkich, którzy piec traktują jako śmietnik. Największym problemem jest mentalność i ciche przyzwolenie na tego rodzaju wykroczenia.
Obserwując liczbę zapytań i próśb o interwencję kierowanych od nas za pośrednictwem mediów społecznościowych czy skrzynki email postanowiliśmy przypomnieć i uporządkować najważniejsze kwestie techniczne i prawne związane z podejrzeniem spalania odpadów.
Poniżej znajdziecie poradnik, numery telefonów odpowiednich służb
oraz wykaz przepisów prawnych, które dają podstawę do reagowania
w sytuacji popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów.
Jeśli potrzebujecie wzoru pisma lub informacji – możecie napisać do nas na adres kontakt@wejherowskialarmsmogowy.pl
Co może stanowić przedmiot zgłoszenia?
Zgłaszanie podejrzenia spalania odpadów tj.
- palenia odpadów w kominku, piecu, kotle
- palenia odpadów na powierzchni ziemi
i/lub nieprzestrzegania zapisów uchwały antysmogowej tj.
- w zakresie spalania zakazanych paliw
- Mułów i flotokoncentratów węglowych
- Węgla brunatnego
- Mieszanek z wysokim udziałem węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm
- Biomasy stałej o wilgotności > 20%
2. w zakresie ogrzewania budynku urządzeniem niespełniającym wymogów uchwały, czyli np. zamontowanie i używanie kotła pozaklasowego czy pieca innego niż ekoprojekt (w woj. pomorskim pierwszy termin wejścia w życia uchwał antysmogowych to 1 września 2024 r. – więcej przeczytasz TUTAJ)
Kto może kontrolować przestrzeganie uchwały antysmogowej?
Zadania kontrolne w zakresie przestrzegania przepisów uchwały prowadzą w szczególności:
- wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast, na podstawie art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2020 r., poz. 1219)
- Straże miejskie i gminne, na podstawie art. 10 ust.1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1795 ze zm.)
- Policja, w oparciu o art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 360)
- Powiatowi Inspektorzy Nadzoru Budowlanego, na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1333)
- Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, w oparciu o art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 995)
Jakie dokumenty mogą być wymagane w trakcie kontroli?
Dokumenty, jakie mogą być wymagane do okazania w trakcie kontroli to:
- dokumentacja techniczna urządzenia
- instrukcja dla instalatorów i użytkowników, o której mowa w pkt 3 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 z dnia 24 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe
- instrukcja dla instalatorów i użytkowników, o której mowa w pkt 2 lit. a załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 24 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
- 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe
- dokument potwierdzającego brak możliwości przyłączenia do sieci ciepłowniczej lub gazowej
- kopia świadectwa jakości paliwa stałego, o której mowa w art. 6c ust. 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw
- dokumentacja potwierdzającej datę oddania instalacji do eksploatacji
Kto ma uprawnienia do przeprowadzania kontroli i ew. wystawiania mandatów?
Straż Miejska lub Straż Gminna ma uprawnienia do karania mandatem za nieprzestrzeganie postanowień uchwały antysmogowej i spalania odpadów.
Podstawa prawna
Jak zgłosić podejrzenie spalania odpadów lub zakazanych paliw?
Gdy na danym terenie funkcjonuje Straż Miejska/Gminna
Jeżeli mamy podejrzenie spalania odpadów lub zakazanych paliw należy zawiadomić Straż Miejską lub Gminną o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów /zakazanych paliw podając miejsce i czas zdarzenia. Dokumentacja fotograficzna bądź wideo ma również wartość dowodową.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (patrz: art. 191 i 155)
Powiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia składamy w formie pisemnej (najlepiej) bądź ustnej (w trakcie rozmowy telefonicznej).
Kontakt do Straży Miejskiej/Gminnej (powiat wejherowski)
Straż Miejska w Wejherowie
pl. Jakuba Wejhera 8
84-200 Wejherowo
tel. 58 677 70 40 lub 986
e-mail sm@wejherowo.pl
Straż Miejska w Rumi
ul. Abrahama 17
84-230 Rumia
tel./fax 58 671 94 73 lub 58 679 35 55
e-mail straz.miejska@sm.rumia.pl
od poniedziałku do soboty w godz.: 06:30 – 22:30
Straż Gminna w Gniewinie (z siedzibą w Kostkowie)
Kostkowo , ul. Wejherowska 24a
84-252 Zamostne
tel. 08 670 69 98, 58 670 66 21
e-mail gcrkostkowo@wp.pl
Komentarz Zdzisława Kuczmy (prezes Stowarzyszenia Rybnicki Alarm Smogowy)
Strażnik ma obowiązek przyjąć zawiadomienie i poprosi nas o podanie danych osobowych oraz zobowiązany jest do przeprowadzenia czynności wyjaśniających. Od tego momentu jesteśmy pokrzywdzonym w sprawie lub zawiadamiającym o wykroczeniu i w zależności od naszego statusu mamy określone prawa. Status pokrzywdzonego uzyskujemy, gdy w momencie zawiadomienia o wykroczeniu narażeni będziemy narażeni na oddziaływanie dymu z komina (będziemy w zasięgu rozprzestrzeniania się spalin). Straż Miejska musi przeprowadzić czynności wyjaśniające. Jeśli wykroczenie miało miejsce – zostajemy o tym powiadomieni i wezwani do przesłuchania jako świadek. Dostajemy wtedy prawo do wglądu w materiał dowodowy i mamy możliwość wykonania kopii i odpisów. Jeśli natomiast w wyniku kontroli podejrzenia nie potwierdziły się, SM ma obowiązek powiadomić nas o tym w ciągu miesiąca od dnia złożenia naszego zawiadomienia. Możemy wtedy samodzielnie złożyć wniosek o ukaranie osoby, którą podejrzewamy o palenie śmieci.
UWAGA: należy rozróżnić dwie sytuacje: zgłoszenie palenia śmieci oraz zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia. W przypadku, gdy dzwoniąc do Straży Miejskiej mówimy tylko o zgłoszeniu palenia śmieci (zamiast o podejrzeniu popełnienia wykroczenia) SM z reguły nie potraktuje nas, ani jako pokrzywdzonych ani zawiadamiających o wykroczeniu (nie będziemy mieli praw, o których mowa wyżej).
Jak przebiega kontrola?
Strażnicy Miejscy mają prawo wejścia wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem na posesję w godzinach od 6:00 do 22:00. Jeśli na terenie nieruchomości prowadzona jest działalność gospodarcza – mogą wejść przez całą dobę.
Strażnik może przeprowadzić badania bądź wykonać inne, niezbędne czynności kontrolne i żądać pisemnych lub ustnych informacji oraz wezwać i przesłuchać osoby w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego. Funkcjonariusz ma prawo żądać okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z przyczyną kontroli.
Czy osoba kontrolowana może uniemożliwić kontrolę?
Tak, ale zgodnie z prawem udaremnianie lub utrudnianie wykonanie takiej czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (patrz: art. 225)
Czy Straż Miejska/Gminną może odmówić podjęcia czynności wyjaśniających?
Nie. Zakres jej działań może być bardzo ograniczony, jeśli nie dostała upoważnienia od władz zwierzchnich do wykonywania czynności o których mowa w art. 379 prawa ochrony środowiska.
Gdy na danym terenie nie funkcjonuje Straż Miejska/Gminna
W przypadku braku Straży Miejskiej/Gminnej za kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska odpowiedzialny jest starosta, wójt, burmistrz lub prezydent lub inni upoważnieni pracownicy urzędów i to do nich składamy w formie pisemnej powiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów.
Podejmują oni wówczas czynności wyjaśniające i kontrolne oraz są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.
Jedyna różnica w postępowaniu jest taka, że Straż Miejska/Gminna może nałożyć mandat. Urzędnik nie może tego zrobić, ale zamiast tego wysyła wniosek o ukaranie do sądu.
Kiedy wyznaczone do tego władze uchylają się od działań kontrolnych i ich nie podejmują, można rozważyć złożenie skargi na przykład do Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska, która kontroluje przestrzeganie programów ochrony powietrza lub do wojewody.
Kontrole prowadzone przez wyznaczone do tego władze mogą być prowadzone nie tylko „na zgłoszenie”. Powinny być prowadzone rutynowo, a uprawnienia urzędników są takie same w obu sytuacjach – kiedy kontrola jest wynikiem zgłoszenia i kiedy jest ona wyrywkowa i planowa.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (patrz: art. 379 i 380)
Scenariusze postępowania w przypadku wszczęcia kontroli
- Kontrolowany wpuszcza urzędnika na posesję i pokazuje mu kocioł i miejsce spalania paliw. Jeżeli otworzy drzwi to urzędnik będzie mógł sprawdzić, czy nie są spalane butelki lub inne odpady, czy nie jest zgromadzone paliwo zakazane przez uchwałę antysmogową*. Jeżeli stwierdza, że są spalane odpady bądź paliwa zakazane, sporządza protokół i z tym protokołem udaje się do urzędu, a wójt występuje z wnioskiem o ukaranie do sądu.
*Do rozpoznania tego nie jest potrzebna specjalistyczna wiedza. Odróżnienie mułu od paliwa dozwolonego nie jest skomplikowane. W gminach powinna być chociaż jedna osoba, która posiada wiedzę pozwalającą na odróżnienie paliwa zakazanego od dozwolonego.
Jeśli pojawiają się wątpliwości co do rodzaju spalanego paliwa należy pobrać próbki**.
Komentarz radcy prawnego Miłosza Jakubowskiego z Fundacji Frank Bold
**Z tym są jednak problemy. Przede wszystkim takie, że ich badanie kosztuje, a gmina nie ma obecnie możliwości prawnych, żeby odzyskać koszty badania.
Nawet jeżeli udowodni, że osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia, rzeczywiście je popełniła. Sprawdzenie jednej próbki kosztuje około 1000 złotych. Mniejsze gminy unikają takich wydatków i trudno im się dziwić. Wszystko zależy jednak od sytuacji. Kiedy widzimy, że w kotle są butelki, to nie ma wątpliwości. Ale są i takie sytuacje, w których ktoś ma obok pieca zgromadzone fragmenty pociętych mebli, drewna pomalowanego lakierem, ale w danej chwili ich nie spala. Wtedy sprawa jest trudna. Jest to kwestia oceny tego, na ile jesteśmy w stanie udowodnić, że ktoś tym palił. Z paliwem jest łatwiej. Jeżeli ktoś ma zgromadzony muł węglowy koło kotła, to wiadomo w jakim celu.
Gdzie trafiają pieniądze z grzywien?
Jeżeli jest straż i wystawia mandaty – do kasy gminy.
Jeżeli jednak jej nie ma, to grzywna orzeczona przez sąd trafia do budżetu państwa. W obecnym stanie prawnym gmina nie mająca straży nie odzyska bezpośrednio kosztów kontroli.
Choć oczywiście zwracają się w korzyściach zdrowotnych i społecznych.
Do tego gminy, które nie realizują kontroli mogą zostać ukarane finansowo przez WIOŚ. Są zresztą i takie, które świadomie rezygnują z mandatów i od razu kierują sprawy do sądów. Wynika to z tego, że postępowanie sądowe w samo sobie jest dotkliwe, stresujące i długotrwałe. Także sankcja jest wyższa, bo sąd może orzec karę do 5000 złotych. Wysokość mandatu to najwyżej 500 złotych.
- Kontrolowany odmawia wpuszczenia urzędnika na posesję lub utrudnia przeprowadzenie kontroli. Takie zachowanie spełnia znamiona przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat 3. Mówi o tym art. 225 kodeksu karnego. O ile więc samo spalanie odpadów jest wykroczeniem, to już uniemożliwienie kontroli – przestępstwem. W interesie kontrolowanego jest wpuszczenie urzędnika, bo nawet jak spalał odpady, to grozi mu za to mniejsza kara.Wbrew powszechnemu przekonaniu urzędnik nie potrzebuje do tego żadnego nakazu. Zgodnie z artykułem 379 prawa ochrony środowiska może wejść na teren nieruchomości prywatnej od 6 do 22.
Czy można zgłosić spalanie odpadów bądź naruszanie przepisów uchwały antysmogowej na policję?
Nie ma sytuacji, w której policja prowadziłaby rutynowe kontrole, ale jeżeli mamy podejrzenie, że dochodzi do wykroczenia – tym jest spalanie odpadów – to możemy zadzwonić na policję i domagać się interwencji. Jeżeli ta nie przyjmuje zgłoszeń to można składać skargę „wyżej”.
Jeżeli urzędnik prowadzi kontrolę, a ta jest utrudniana lub uniemożliwiania, to sam powinien zawiadomić policję i powiedzieć o tym, że jest popełniane przestępstwo z art. 225 Kodeksu karnego. Może wtedy liczyć na natychmiastową reakcję. Może też sporządzić protokół, w którym dokładnie opisze całą sprawę i dopiero wtedy ją zgłosić. Przy czym to nie jest tak, że urzędnik ma prawo wejść na posesję na przykład z użyciem siły. Wchodzi za zgodą właściciela, a jeżeli to jest niemożliwe – zostaje mu zgłoszenie sprawy na policję.
Karny Kopciuch – pomoc społeczna i prawna ws zatruwania powietrza
Akcja społeczna “Karny Kopciuch” to akcja pomocy obywatelom zatruwanym przez sąsiadów, którzy spalają śmieci lub używają starych, nieekologicznych kotłów (niezgodnych z zapisami uchwał antysmogowych).
Jak informują organizatorzy na swojej stronie www.karnykopciuch.pl “W wielu miejscach w regionie poddtruwani mieszkańcy nie mają do kogo się zwrócić ze swoim problemem. W wielu gminach nie funkcjonują straże miejskie bądź gminne, a urzędnicy nie są skorzy do przeprowadzania rzetelnych kontroli domowych kotłowni. W innych przypadkach, obywatele nie zgłaszają przypadków spalania odpadów, bo – po prostu – nie chcą narażać się sąsiadom, psuć dobrosąsiedzkich relacji.”
Dlatego, w ramach akcji społecznej “Karny Kopciuch” każdy obywatel może anonimowo zgłosić truciciela. Więcej informacji i dane kontaktowe znajdują się na stronie https://www.karnykopciuch.pl/#zglos-truciciela
źródło: smoglab.pl, polskialarmsmogowy.pl, sejm.gov.pl, pomorskie.eu, karnykopciuch.pl
* Projekt “Czyste powietrze – warunek konieczny” realizowany przez Powiat Wejherowski jest dofinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
